KO NHỚ RÕ NGUỒN
Hôm rồi New York Times đăng bài công bố kết quả nghiên cứu của 2 nhà kinh tế học về mức độ hạnh phúc của 5o tiểu bang của Mỹ. Bài nghiên cứu này gây ra một loạt tranh cãi và dân 2 miền Nam Bắc được dịp bài xích nhau. Nguyên do là vì các tiểu bang nghèo và có các chỉ số y tế, kinh tế, giáo dục đội sổ như Louisiana hay Mississippi đứng đầu danh sách. Trong khi New York có mức hạnh phúc thấp nhất. Dân miền Bắc cụ thể là dân New York bài xích dân miền Nam rằng hạnh phúc là một trạng thái vô tri (bliss is the state of ignorance). Dân miền Nam chửi lại NY là chốn lừa đảo, bẩn thỉu (mang cả hàm ý chửi sự lừa đảo của dân phố Wall khiến cả nước Mỹ điêu đứng) ô nhiễm, và là nơi chứa quá nhiều stress. Tuy nhiên tôi cho rằng hạnh phúc là một trạng thái được cảm nhận (perceived). Con người ở mỗi vùng có thể có những ước muốn khác nhau và cảm nhận về hạnh phúc vì thế mà có thể khác nhau.
Trên kia là đôi dòng ngoài lề. Nhân dịp sắp bước sang thập kỷ mới, tôi muốn viết một cái gì đó tươi sáng hơn – hành trình tìm kiếm hạnh phúc – theo cảm nhận và kinh nghiệm của cá nhân tôi.
Hạnh phúc là gì? Tôi thích khái niệm mà nhiều nhà tâm lý, tâm thần và những nhà Sư sử dụng– nó là một khái niệm mang tính chất được thỏa mãn, có chiều sâu, bao gồm việc theo đuổi một cuộc sống có mục đích, biết sử dụng thời gian, trân trọng những món quá mà tạo hóa ban tặng và biết sống 1 cuộc sống có ý nghĩa. Hạnh phúc được tăng cường khi cá nhân cảm thấy mình là một phần của cộng đồng. Hạnh phúc cũng cần mỗi cá nhân hành động (acting on) chứ không chỉ là sự đón nhận (taking it in).
Một số người sinh ra đã hạnh phúc. Đây là một thực tế. Có những người sinh ra trong nhung gấm lụa là. Có những người sinh ra trong những gia đình có giáo dục– một thứ nền tảng cho tương lai. Có những người sinh ra với vẻ bề ngoài hơn người. Họ dễ dàng nhìn thấy những cơ hội ngay trước mắt trong khi những người khác phải lăn lộn trong khó khăn thậm chí là hiểm nguy mới mong có được. Tuy nhiên, những ai có ý chí kiên định hoàn toàn có thể thay đổi được hoàn cảnh, tối thiểu là đến một mức nào đó. Họ có thể học cách đối diện với nỗi sợ hãi và vượt qua những quan niệm, quy kết (từ bản thân hoặc người ngoài) tiêu cực. Khả năng tự tạo cho mình những suy nghĩ tích cực (positive internal dialogue) chính là thể hiện của một trạng sức khỏe tinh thần tốt.
Có được thứ bạn muốn không đem đến hạnh phúc lâu dài. Cái này mỗi chúng ta đều có thể kiểm định. Đôi khi chúng ta cho rằng nếu mình đạt được điều A, B gì đó thì sẽ có hạnh phúc mãi mãi. Nhưng thực tế cảm giác này mất đi rất nhanh. Bạn nghĩ rằng nếu bạn trúng số bạn sẽ hạnh phúc cả đời. Nhưng không. Khi chúng ta đạt đến một đỉnh mốc nào đó, chúng ta bắt đầu cảm thấy mình thiếu cái gì đó. Chúng ta bắt đầu để ý đến những sở hữu lớn lao hay advance hơn. Ngược lại, nếu bạn bị mất sạch mọi thứ trong 1 cơn bão, bạn có thể cho rằng mình sẽ bất hạnh cả đời. Cũng không. Con người có khả năng thích ứng rất lớn. Sau 1 thời gian nhất định, chúng ta sẽ quay lại mức độ hạnh phúc ban đầu.
Đau khổ cũng là một phần của hạnh phúc. Hạnh phúc không phải là kết quả của việc thoát khỏi những nỗi đau. Hạnh phúc yêu cầu bạn khả năng chủ động chống lại những cảm giác tiêu cực, không để chúng đánh gục bạn. Nhưng bất cứ ai sống một cuộc đời có ý nghĩa sẽ đều trải qua những trạng thái cảm xúc khác nhau. Những thứ tiêu cực sẽ giúp chúng ta nhìn ra giá trị của bản thân (what we value) và giúp ta nhận ra điều gì cần thay đổi. Và hạnh phúc cũng tuân theo nguyên tắc này “without a contrast of darkness, there is no light”.
Hạnh phúc là một cuộc kiếm tìm. Điều này đúng bởi những hành động để hướng tới việc hoàn thạnh mục đích sống chính là thứ làm chúng ta hạnh phúc.
Tiền có thể mua hạnh phúc. Điều này cũng đúng nhưng chỉ ở một mức độ nhất định khi tiền giúp đem đến cho bạn những tiện nghi của cuộc sống. Nghiên cứu đã chỉ ra, qua một mức độ nhất định, tiền không còn khả năng nâng mức độ hạnh phúc của bạn lên thêm. (Bạn nào có nhiều tiền quá thì làm từ thiện đi nhe).
Hạnh phúc chính là những người xung quanh. Nói vậy bởi những mối quan hệ tốt với những người xung quanh (strong interpersonal relationship) có khả năng giúp chúng ta chống lại những tiêu cực và những sự kiện xấu chẳng may xảy đến trong cuộc đời.
Hạnh phúc chính là sống với những giá trị của bạn (living your values). Điều quan trọng đầu tiên mà mỗi cá nhân cần có và được hướng để nhận ra từ khi còn trên ghế nhà trường đó là value. Không nhận được ra value của mình là gì sẽ khó có được những bước đi đúng đắn trong đời. Khi bạn không sống theo những giá trị của mình thì bạn sẽ không thể có hạnh phúc, bất biết bạn có thể thành đạt thế nào trong đời.
Trạng thái hạnh phúc không hẳn là một trạng thái. Nó là quá trình trải nghiệm liên tục của bản thân.
